بیماری بلاست برنج

خسارت این بیماری در دنیا از 1 تا 50 درصد محصول (معادل غذای سالیانه 60 میلیون نفر) گزارش شده است (ویستر و گانل، 1992) و آلودگی 90 درصد بوته های مزارع به آن در ایران گزارش شده است (اخوت، 1378). این بیماری در سال 1382 مجدداً در ژاپن شیوع یافته و باعث کاهش شدید محصول در این کشور گردیده است (کزیومی، 2004).

نشانه ها:

لکه هایی دوکی شکل، با حاشیه قهوه ای رنگ و مرکز سفید خاکستری روی برگ ها ظاهر می شوند. این لکه ها ابتدا کوچکند ولی به تدریج بزرگتر شده و به یکدیگر می پیوندند و موجب خشکیدگی برگ ها می شوند. روی گره های پایین ساقه نیز لکه های خاکستری مایل به سیاه رنگ پدید می آیند. این لکه ها، به شکل گرد روی گردن خوشه و دانه ها نیز ظاهر می شوند. دانه های آلوده کوچک و پوک هستند و در شالیکوبی به صورت نیم دانه در می آیند. مصرف کود ازته زیاد، بدون کودهای پتاسه و فسفره، بر شدت بیماری می افزاید، در حالیکه مصرف کودهای پتاسه و سیلیسیمی بیماری را کاهش می دهد (وبستر و گانل، 1992).

بیمارگر:

قارچ خاکزاد و بذرزاد Pyricularia grisea است، که علاوه بر برنج به جو نیز حمله می کند. قارچ زمستان را در بقایای بوته های بیمار در مزرعه و یا روی بذر سپری می کند و در بهار با مساعد شدن دما (25 تا 28 درجه سانتی گراد) و رطوبت نسبی بیش از 85% تولید هاگ های فراوانی می کند، که با باد پراکنده می شوند و باعث بروز لکه ها می شوند، سپس در این لکه ها نسل جدیدی از کنیدیوم ها زاده می شوند. بدین ترتیب در طی فصل رشد در صورت مهیا بودن شرایط محیطی چند نسل از این هاگ ها زاده می شوند و بیماری به سرعت شیوع می یابد. روزهای با حداقل رطوبت نسبی 80% و یا بارانی و جریان باد بیش از 3/5 متر در ثانیه به شیوع قارچ و بیماری کمک می کنند (وبستر و گانل، 1992). این قارچ در دیواره ریسه خود دارای رنگدانه تیره ملانین است که مسئول اصلی بیماریزایی آن است، به طوری که جدایه هایی از این قارچ که ملانین بیشتری دارند قدرت بیماریزایی بیشتری نیز از خود نشان داده اند (تالبوت، 2003). این قارچ دارای نژادهای متعدد است و تاکنون 16 نژاد آن در ایران شناسایی شده اند که شایعترین آنها نژادهای آ-81 و ای آ- 89 هستند (رضوانی و همکاران، 1381).

مناطق انتشار:

این بیماری در تمامی مناطق کشت برنج در ایران و جهان شیوع دارد.

مدیریت:

1. کشت بذر سالم و عاری از آلودگی یا ضدعفونی بذر و یا ریشه نشاها با محلول 1/5 در هزار سم تری سیکلازول (بیم) به مدت 20 دقیقه.
2. کشت زودهنگام ممکن است باعث گریز گیاه از بیماری در مرحله حساس شود.
3. کشت رقم مقاوم (ارقام آمل3، مصباح، خزر، سپیدرود، بجار برای گیلان و نعمت برای مازندران و گلستان)
4. آبیاری صحیح، با عدم استفاده از آب سرد، حرکت دادن آب داخل کرت ها در فصل رشد و متوقف کردن این جریان در موقع رسیدن دانه ها.
5. عدم استفاده زیاد از کودهای ازته و مصرف کودهای پتاسه.
6. آغشته کردن بذر و یا پاشیدن پودر تهیه شده از باکتری Pseudomonas fluorescens از بروز بیماری جلوگیری به عمل آورده و باعث افزایش محصول نیز شده است (ویدیاسکاران و همکاران، 1997).