آشنایی با قلمه زدن

قلمه زدن چیست؟

جدا کردن قسمتی از گیاه مادری برای ریشه زایی.

قلمه زدن یکی از روش های معمول در تکثیر گیاهان است و تعداد بسیاری از گیاهان را می توان از این طریق تکثیر کرد. برخی از گیاهان به دلیل ویژگی های خود به سادگی با قلمه گیری افزایش می یابند و در واقع سرعت ریشه زایی بالایی دارند. ولی تعدادی از گیاهان نیز به سختی و یا با کمک هورمون های ریشه زایی مخصوص قابلیت تکثیر با قلمه را دارند. قبل از هر توضیحی بدانید قلمه زنی از چهار عضو اصلی گیاه یعنی ساقه، برگ، جوانه برگ و ریشه صورت می گیرد. در این مطلب قلمه ساقه آموزش داده می شود:

• نکته: شرایط قلمه گیری گیاهان بستگی به زمان، سن، عوامل محیطی مانند دما، رطوبت و بستر متفاوت است.

قلمه ساقه به سه نوع قلمه خشبی یا قلمه چوبی، قلمه نیمه خشبی یا نیمه چوبی و قلمه نرم، علفی یا سبز تقسیم می شود.

برای این نوع قلمه گیری حدود 15 الی 20 سانتی متر و یا حتی بیشتر (بسته به نوع قلمه) از ساقه را با قیچی یا چاقوی استریل و تمیز برش می دهیم (نکته مهمی که باید توجه کنید این است که برش انتهای قلمه به شکل اریب باشد تا جذب آب راحت تر صورت بگیرد).

انواع قلمه ساقه:

• قلمه چوب نرم: قلمه چوب نرم از ساقه های نازک و نرم که در سال جاری رشد می کنند تهیه می شود. برای این نوع از قلمه گیری حدود 10 الی 15 سانتی متر از ساقه کافی است. گیاهان آپارتمانی مانند شمعدانی، بگونیا، میخک، حسن یوسف و دیفن باخیا از طریق قلمه چوب نرم تکثیر می شوند.
• نکته: توجه داشته باشید که قلمه چوب نرم نیاز به یک تا سه جفت برگ دارد تا بتواند مواد مورد نیاز خود را از فتوسنتز برگها بدست آورد.سپس قلمه را در بستر تمیز و سبک مانند پرلیت، ماسه تمیز و یا حتی آب قرار می دهیم تا ریشه دار شود. اگر قلمه در بستر خاکی قرار دارد نیازمند رطوبت کافی است چرا که هنوز ریشه ای ندارد تا بتواند آب را از اعماق خاک جذب کند. می توانید قبل از قرار دادن قلمه در بستر کمی پودر قارچ کش به انتهای قلمه بزنید تا آلودگی به آن وارد نشود.
• قلمه نیمه خشبی: در این نوع قلمه گیری نیازی نیست دو جفت یا بیشتر برگ وجود داشته باشد. اما بودن برگ می تواند به ریشه زایی کمک بیشتری کند. قلمه نیمه خشبی در طول سال می تواند انجام بگیرد، ولی اواخر بهار شرایط ریشه زایی بهتر است. برخی از درختچه های زینتی مانند کاملیا از این طریق تکثیر می شوند.
• قلمه خشبی: قلمه خشبی در فصلی که برگ روی گیاه وجود ندارد، یعنی در فصل پاییز و زمستان و از شاخه های فصل جاری گرفته می شود. اگر قلمه گیری زودتر از این زمان انجام شود، به دلیل اینکه جوانه ها به خواب می روند، ریشه زایی انجام نمی شود. طول قلمه خشبی بیشتر از دو نوع قلمه دیگر و حدود 50 سانتیمتر دارند. بهتر است برش انتهایی قلمه در نزدیکی جوانه یا گره باشد تا ریشه زایی سرعت یابد. ریشه زایی قلمه های خشبی سخت تر است. قلمه خشبی را می توانید برای گیاهانی مانند یاس زرد، پیچ امین الدوله و گل سرخ به کار ببرید.

عوامل موثر بر ریشه زایی قلمه ها:

• رطوبت
• تهویه و اکسیژن رسانی
• نور بالا و افزایش فتوسنتز
• دمای 25 درجه سانتیگراد

نکات مهم در مورد انتخاب و نگهداری قلمه ها:

• ساقه های سالم و بدون بیماری را انتخاب کنید.
• می توانید برای بهبود شرایط محیطی یک کیسه روی قلمه ها قرار دهید تا ریشه زایی سریعتر اتفاق بیفتد. البته این روش برای قلمه هایی که در بستر غیر آبی هستند، پیشنهاد می شود.
• افزایش دما از قسمت انتهایی قلمه باعث احتمال ریشه زایی می شود (که به آن "سیستم پاگرمایی" می گویند).
• اگر قلمه را از قسمتی از گیاه بگیرید که به ریشه نزدیکتر است، احتمال ریشه زایی بیشتر می شود.
• قلمه گیری در زمان گلدهی گیاه، احتمال موفق شدن قلمه و ریشه زایی را کاهش می دهد.
• هورمون ها را می توان برای افزایش ریشه زایی قلمه ها به کار برد. هورمون اکسینی ریشه زایی قلمه را بیشتر می کند ولی هورمون سیتوکینین و جیبرلینی تاثیر منفی دارند.

بعد از اینکه قلمه به اندازه کافی ریشه زایی کرد و به حدی رسید که می تواند خاک را تحمل کند، به گلدان جدیدی منتقل می شود تا زندگی خود را بطور مستقل آغاز کند.